Close
Close

Sepetinizde ürün bulunmuyor.

Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Konaklama Rehberi

Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Konaklama Rehberi

Belgrad Gezi Rehberi, Belgrad Gezilecek Yerler & Belgrad’da Nerede Kalınır, Belgrad Konaklama Rehberi

Sırpça “Beyaz Şehir” anlamına gelen, tarihi boyunca 44 kez yerle yeksan olmuş, 1. ve 2. Dünya Savaşları tam göbeğinde yaşanmış, çokça acı çekmiş ama enerjisinden hiçbir şey kaybetmemiş Belgrad’ı gezelim bugün. Üstelik vizesiz! Buyrun, Belgrad’a nasıl gidilir, kaç gün kalmalı? Belgrad’da nerede kalınır, Belgrad konaklama rehberi , Belgrad gezilecek yerler, Belgrad mutfağı, Belgrad’da alışveriş gibi merak ettiğiniz sorulara cevap vermeye çalışacağımız Belgrad Gezi Rehberi yazımıza

Antik çağlardan günümüze ulaşan tarihi, onlarca medeniyetin izleri ve kültür birikimiyle Sırbistan’ın başkenti Belgrad,  Avrupa’nın da önemli şehirlerinden biri. Şehri boydan boya kesen Sava Nehri, annesi Tuna’yla Belgrad’da kavuşuyorlar. Böylesi de güzel bir noktada kurulmuş.

Milattan Önce 6. Yüzyıl’a dayanan tarihinden kimler geçip gitmemiş ki…Kelt’ler, Hun’lar, Romalılar, 350 yıl süren Osmanlı hakimiyeti, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Almanlar ve 44 kez yıkılmış bir şehir. Tarihinde o kadar çok bombalanma yaşamış ki, uzağa gitmeye gerek yok, son bombalanması 1999’da. 

Belgrad Gezi Rehberi – Belgrad Gezilecek Yerler – Kaynak Google

Belgrad, bizden yaşça büyüklerin hafızalarında, daha çok Yugoslavya’nın başkenti olarak yer etmiş bir kent. 47 yıl süren sosyalist yönetimin ardından Yugoslavya’nın 1992’de dağılmasıyla önce Sırbistan-Karadağ Federal Cumhuriyeti ortaya çıkıyor. 2006’da ise Karadağ ve Sırbistan’ın bağımsızlıklarını ilan etmeleriyle Sırbistan’ın başkenti oluyor. 

Ve bugün, kimi zaman bir Osmanlı esintisi, çokça sosyalist Yugoslavya’nın parmak izi, aralarından sıyrılan bir Roma hatırlatmasıyla  tarihinden geçip giden bütün kültürlerle harmanlanmış bir kent olarak karşımıza çıkıyor. 

Belgrad için, çokça acı çekmiş ama enerjisinden bir şey kaybetmemiş bir şehir demiştik. Bu enerjiyi özellikle gece hayatında gözlemlemek mümkün. Avrupa’nın gece hayatıyla ünlü belli başlı şehirlerinden biri aynı zamanda. Gece klüpleri, barları, diskotekleri, Sava nehri üzerinde sıralanmış teknelerde verilen partileriyle bu şehir gece bambaşka bir dünyaya dönüşüyor. Gece hayatı öyle bir nam salmış ki, Avrupa’nın diğer şehirlerinden, bir gece eğlenmek için Belgrad’a geliyorlar.  Şehrin dört bir yanına dağılmış, özellikle Sava nehri kıyısına sıralanmış restoranlar, kafeler; şehrin bohem bölgesi olarak tanımlanan eğlence ve yeme-içme işinin ağırlıkta olduğu Skadarlija mahallesindeki mekanlar Belgradlılar ve turistlerin akınına uğruyor. 

Belgrad Gezi Rehberi – Belgrad Gezilecek Yerler – Kaynak Google

Belgrad Gezi Rehberi

Belgrad’a nasıl gidilir, kaç gün kalınır?

Belgrad’a İstanbul’dan direkt, belli başlı şehirlerden İstanbul aktarmalı uçak seferleri var. Uçak yolculuğu 1.5 saat sürüyor.

Otobüs ve trenle gitmek isterseniz, önce Sofya’ya oradan da yine otobüs ve trenle Belgrad’a gitmek zorundasınız. Bu  rota, hem zahmetli hem de vizenizin olması gerekiyor, çünkü bildiğiniz gibi Bulgaristan vize istiyor. Böyle bir durumda Belgrad’ın vizesiz gidilebilecek bir kent olmasının anlamı da kalmıyor. 

Nikola Tesla havaalanı ve şehir merkezi arasındaki mesafe 12 kilometre. Havaalanından otobüsle 45, minibüsle 30 dakikada şehir merkezine ulaşılabiliyor. Biletleri, otobüse bindikten sonra almak mümkün. Bazı havayollarının belirli aralıklarla hareket eden servislerinden de yararlanabilirsiniz. 

Taksi tercih edecekseniz, duraktan gideceğiniz yeri söyleyerek fiş alıyor ve bu fişi taksi sürücüsüne veriyorsunuz. Belgrad’da, taksi konusunda uyanık taksi şoförlerine karşı sizin de uyanık olmanız gerekiyor. Fiş uygulaması da zaten bu nedenle yapılıyor. Talep edilse bile fişin üzerinde yazan ücretten daha fazlasını ödemeyin. Şehir içinde ise taksicilerle mutlaka pazarlık yapın ve taksimetreyi açtırın.

Şehir içi ulaşımda tramvay, otobüs, minibüs, metro ve varlığını sürdürme direnişine devam eden troleybüs gibi çokça seçenek var. Bütün bu toplu taşıma araçlarında geçerli olan BusPlus kart alırsanız size kolaylık sağlayacaktır. Zaten muhtemelen sadece havalimanından şehre inerken (72 numara) ve Yugoslavya Müzesi’ne giderken otobüs kullanacaksınız. Kalan her yere tabanvay. 🙂

Belgrad Gezi Rehberi – Belgrad Gezilecek Yerler – Kaynak Google

Bu arada şehir içi ulaşımla ilgili bir hatırlatmada bulunalım. Toplu taşımada Belgradlılar, genellikle bilet almıyor ve para ödemiyorlar. Evet, ödemiyorlar ama bu çoğu zaman sorun olmuyor, göz yumuluyor. Ama bir turist olarak, siz siz olun, biletinizi mutlaka alın. Çünkü sıkça yapılan kontrollerde turist olduğunuz ortaya çıkınca yüklü bir ceza ödüyorsunuz. : )

Belgrad Hakkında Kısa Bilgiler

Belgrad, kış aylarında oldukça soğuk bir kent. İlkbahar-yaz ayları ise gezmek için oldukça uygun. Yaz ayları, aynı zamanda etkinlikler açısından de çok renkli geçiyor. Mayıs’ta şarap, Temmuz’da yaz, Ağustos’ta bira, Ekim’de ise caz festivalleri yapılıyor. Belgrad minik bir kent değil ama çok büyük bir kentten de söz edemeyiz. Gezilip görülmesi gereken yerler için iki gün ayırmanız, renkli gece hayatına karışmak isterseniz de üç günü kapatmanız iyi olur.

Eğer Belgrad’da bir yürüyüş veya yeme içme turuna katılmak isterseniz GetYourGuide‘ın Belgrad turlarına bakabilirsiniz. En iyi puanlı turlar genelde en uygun fiyata burada oluyor.

Belgrad Konaklama Rehberi, Belgrad’da Nerede Kalınır? – Belgrad’da Uygun Otel Önerileri

Başta tarihi oteller olmak üzere, çok sayıda otel, pansiyon, kiralık daire ve hatta kiralık odalara kadar geniş bir konaklama yelpazesine sahip bir kent Belgrad. Turistler özellikle daire ve oda kiralamayı tercih ediyor. Yeme-içme konusunda olduğu gibi konaklamada da diğer Avrupa şehirlerine oranla oldukça ucuz bir kentten bahsediyoruz. Paramızın değerinin onca düşmesine rağmen bizim için bile hala ucuz bir kent diyebiliriz. 

Biz, Belgrad’da konaklamanız için üç bölgeyi önereceğiz. Bunların dışında konaklama yapabileceğiniz bölgeler elbette var, onlara da bu yazımızın gezilecek yerler bölümünde yer vereceğiz ve gezmenizi de öneriyoruz. Ancak hem görülmesi gereken yerlere yakınlığı hem ulaşım kolaylığı hem de geniş konaklama seçenekleriyle şehir merkezini oluşturan üç bölge olan,

Stari Grad (Eski Belgrad), Savski Venac ve Vracar’ı tercih etmenizi öneririz.

Stari Grad, Belgrad’ın tarihi bir parçası ve şehrin kurulduğu yer. Stari Grad’da biz Urban Lodge Belgrade‘ da kaldık ve çok memnun kaldık. Bir kere görmek istediğiniz her yere yürüyerek gidebilirsiniz. İlk gelişimizde de Hotel Majestik‘te kalmıştık ve yine çok iyiydi. Merkezin tam ortasında bile diyemeyiz resmen merkezin içinde. Odaları da çok bakımlıydı. Belgrad için tam bir fiyat/performans oteli gibi düşünebilirsiniz. Eğer ikisinde de yer kalmamışsa Skadarlija Suites‘a bakabilirsiniz, burası da çok önerilmişti.

Stari Grad’daki diğer önerimiz, şehrin en eski ve en lüks oteli Hotel Moskva.. Merkezi konumuyla da şehrin göz bebeği olan otelde dünyanın ünlü simaları kalmış, Brad Pitt, Einstain, Robert de Niro, aklınıza kim gelirse. Konaklama ücreti ise Avrupa’nın ortalama şehirlerindeki iyi bir otel fiyatına denk düşüyor (Belgrad’ın güzel yanlarından birisi!). Kalmazsanız bile gidip bir kahve içerek görmenizi öneririz.

Savski Venac’taki önerimiz Sky Hotel. Temiz, güzel lokasyonda ve aile odaları da var. Tam bir fiyat/performans oteli. Diğer önerimiz, Garni Hotel Mint. Yalnız burası çok erken doluyor, gezi tarihiniz kesinleştiği anda bakmanızı öneririz.

Vracar sokak sokak gezmelik bir bölge. Buradaki mekanları çok seveceksiniz. Vracar’daki önerilerimizden ilki Prime Hotel Garni. Çocukla konaklamaya da uygun olan otelden şehir meydanına yürüyerek gidebileceğiniz gibi tramvaya da binebilirsiniz. Eğer burada yer yoksa Hotel Tesla‘ya bakabilirsiniz. Son önerimiz yatak odası, mutfak, oturma alanı ve banyodan oluşan bir apartman dairesi olan Tulum Apart Belgrade. Özellikle çocukla burada epey rahat edersiniz.

Belgrad Cumhuriyet Meydanı – Belgrad Gezi Rehberi – Belgrad Gezilecek Yerler – Kaynak Google

Belgrad’da görülecek yerler & Belgrad Gezilecek Yerler

Cumhuriyet Meydanı

Şehrin en canlı ve simgesel meydanı diyebiliriz. Heykellerle bezenmiş meydanda Belgrad Devlet Tiyatrosu ve Sırbistan Ulusal Müzesi de bulunuyor. Belgrad’ın en önemli ve tarihi meydanlarından birisi. Ayrıca meydanda Ulusal Müze ve Ulusal Tiyatro gibi önemli yapılar var.

Sırbitan Ulusal Müzesi, Van Gogh, Mondrian, Gauguin, Picasso, Monet gibi sanatçıların eserlerinin de yer aldığı çok zengin bir koleksiyonun sergilendiği müze, bizce mutlaka görülmeli.

Cumhuriyet Meydanı, aynı zamanda şehrin en popüler caddesi olan Knez Mihailova Caddesi‘ne açılır ve bu alan, Belgrad’ın en canlı bölgelerinden birisi. Zamanın İstiklal Caddesi’ne benzetebilirsiniz burayı.

Skadarlija Mahallesi – Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Gezilecek Yerler

Skadarlija Mahallesi

Kentin bohem bölgesi olarak biliniyor. Daha çok sanatçıların yaşadığı, kafeler, restoranlar, tavernalar, pup’lar, sanat galerileriyle capcanlı bir bölge. Eski taş sokakları, otantik kafeleri ve canlı atmosferi ile Skadarlija, adeta Belgrad’ın “Montmartre”ı olarak biliniyor. Bu mahallede yürürken hem geçmişe yolculuk yapar hem de yerel kültürle tanışma fırsatı bulabilirsiniz. Bizim Belgrad’ta en sevdiğimiz bölge burası.

Skadarlija Mahallesi’nin tarihi 19. yüzyıla kadar uzanıyor. O dönemde sanatçılar, yazarlar, şairler ve müzisyenler, şehrin sanat ve kültür ortamını şekillendirmek için burada toplanırlarmış. Eski Belgrad’ın sanatsal ve entelektüel merkezi olarak ünlenen bu mahalle, o dönemin ruhunu hala taş duvarları ve nostaljik atmosferiyle koruyor. Zaten sokaklarda dolaşırken o bohem havayı hissediyorsunuz.

Zemun Mahallesi – Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Gezilecek Yerler

Zemun Mahallesi

Tuna nehrinin karşısında kurulmuş tarihi ve otantik bu bölge evleri, dar sokakları ve renkli gece hayatıyla görülmesi gereken bir yer. Burası, zamanında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçası olduğu için, Osmanlı ve Balkan etkilerinden farklı bir mimariye sahip. Dar taş sokakları, eski evleri ve tarihi yapılarıyla daha çok bir Orta Avrupa kasabasını andırıyor.

Zemun Rıhtımı, Tuna Nehri boyunca uzanıyor ve yürüyüş yapmak, bisiklete binmek ve nehir kenarındaki kafelerde vakit geçirmek için harika bir yer. Özellikle gün batımında çok keyiflidir.

Zemun’un en ikonik yapılarından biri olan Gardoš Kulesi, tepeye çıktığınızda Tuna Nehri ve Belgrad’ın panoramik manzarasını izlemek için en güzel yerlerden.

Savamala Mahallesi

Savamala Mahallesi, Belgrad’ın yaratıcı ruhunu ve modern yüzünü en iyi yansıtan bölgelerden birisi. Sava Nehri kıyısında yer alan Savamala, tarihi binaları, sanatsal grafitileri ve canlı kültürel atmosferi ile öne çıkıyor. 19. yüzyıldan kalma mimari yapılar, günümüzde sanat galerileri, tasarım stüdyoları, alternatif kafeler ve gece kulüplerine ev sahipliği yapıyor. Özellikle gençler ve sanatseverler için popüler olan bu mahalle, hem gece hem de gündüz Belgrad’ın dinamik ve yenilikçi yüzünü keşfetmek isteyenler için ideal (tabii bizim için de!).

Nikola Tesla Müzesi

Sırpların ünlü mucidi Nikola Tesla’nın çeşitli çalışmaları, sanat koleksiyonu, kitapları gibi çok sayıda kişisel eşyalarının sergilendiği müze. Müzede, Tesla’nın en ünlü icatlarını sergileyen modeller, kişisel eşyaları ve Tesla’nın külleri gibi birçok dikkat çekici obje var. Ziyaretçiler rehberli tur kapsamında Tesla’nın hayatını anlatan bir kısa film izledikten sonra, rehber eşliğinde sergilenen eserleri inceleyebiliyor. Rehberli turlar saat başı başlıyor ve yaklaşık 45 dakika sürüyor.

Bireysel giriş ücreti 800 Sırp Dinarı (yaklaşık 7-8 Euro). Müze bileti online olarak satılmıyor, bu nedenle bileti direkt girişte alıyorsunuz.

Tasmejdan Park – Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Gezilecek Yerler

Tasmejdan Park

Adından anladığınız gibi Taş Meydan, parklardan oluşmuş, içinde St. Mark Kilisesi, Çocuk Kültür Merkezi ve tarihi postane binasıyla Belgrad’ın en ilgi çeken meydanlarından. Adı taş meydan ama kendisi yeşillikler içinde bu arada. Eskiden binalar yapılırken kullanılan taşlar bu bölgeden çıkarıldığından bu isim verilmiş meydaba. Ayrıca savaş zamanlarında depo ve sığınak olarak kullanılmış.

Kalemegdan Parkı– Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Gezilecek Yerler

Kalemegdan Parkı ve Kalesi

İsminden de anlaşıldığı gibi Kale Meydanı olan bu alan, Tuna ve Sava nehrinin birleştiği çok güzel bir konumda. Meydanda bulunan Belgrad Kalesi, Roma dönemine ait, Osmanlılar tarafından da uzun süre kullanılmış. Kale içinde küçük ama oldukça sevimli St. Petka Kilisesi bulunuyor.

İstanbul Kapısı, Saat Kulesi, Askeri Müze, Damat Ali Paşa Türbesi, Sokullu Mehmet Paşa Çeşmesi, Stefan Lazarevic Anıtı meydanda görülmesi gereken diğer mekanlar. Zaten mesafeler çok kısa olduğu için hepsini tek seferde gezebilirsiniz. 🙂

Sırbistan Ulusal Meclis Binası

1936’da tamamlandıktan sonra bir kez de restorasyondan geçen yapı görkemli mimarisi, olağanüstü gece ışıklandırması ile Belgrad’ın en görülmeye değer mekanlarından.

Ada Ciganlija – Belgrad Gezi Rehberi ve Belgrad Gezilecek Yerler

Ada Ciganlija

Ada Ciganlija, Belgrad’ın batısında, Sava Nehri üzerinde yer alan ve “Belgrad’ın denizi” olarak bilinen popüler bir ada. Yaz aylarında özellikle canlanan Ada Ciganlija, geniş plajları, yüzme alanları, su sporları olanakları ve yemyeşil doğasıyla ziyaretçilerin favori kaçış noktası. Gündüzleri güneşlenip dinlenebileceğiniz, akşamları ise kafe ve barlarında keyifli vakit geçirebileceğiniz Ada Ciganlija, şehirden uzaklaşmadan doğayla iç içe bir gün geçirmek isterseniz çok çok ideal.

Belgrad mutfağı ve Belgrad’da Yeme İçme Seçenekleri

Belgrad mutfağı ve Belgrad’da Yeme İçme Seçenekleri

Bu kadar çok kültürün geçip gittiği toprakların başkentinde, mutfak kültürü de yine böyle harmanlanmış. Yerel lezzetlerden dünya mutfağının lezzetlerine kadar hizmet veren sayısız restoranın bulunduğu Belgrad’a, bir gece eğlenmeye gelenler olduğu  gibi, yemek yemeye de çok sayıda Avrupalı geliyor. Osmanlı etkisiyle ortak yemeklerimiz de bir hayli fazla. Kebap, dolma, musakka bunlar arasında.

Yeme-içme fiyatlarının diğer Avrupa kentlerine göre ucuz olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle yerel yemeklerin sunulduğu restoranlara, Belgrad’da Kafana diyorlar.

Pljeskavica, hamburger köftesi büyüklüğünde yapılan en özgün köftelerinden. Karajorjeva, karadordeva olarak okunuyor, Belgrad usulü şinitzelleri.

Cevapcici, her ne kadar en ünlü kebapları olsa da daha çok  kebap gibi yapılmış uzunca köfteler demek mümkün. Chopska ise en ünlü ve çokça tüketilen salataları. Yagnyeça sebzeli çorbaları.

Prebranac, bizdekinden daha farklı pişirilen fasulye yemekleri. Ve gelelim Kajmak’a.. Evet, ünlü kaymakları. Bizden farkı tüketim ve sunum farklılığı. Yerel mısır ekmeklerinin üzerinde servis edildiği gibi, birçok yemeğin, özellikle de et yemeklerinin üzerinde servis ediliyor. 

Belgrad Yeme İçme Önerileri – Belgrad’ın En İyi Mekanları

Belgrad söz konusu olunca, yeme içme kısmı gezinizin büyük bir kısmı olacak demek çünkü Belgrad’da muhteşem mekanlar var! Dondurmacılardan kahvecilere, mezecilere, biracılara hepsini teker teker denedik ve yazdık. Bu mekanları kaydetmeyi unutmayın, Belgrad gezisinde lazım olacak. :))

Stovariste Materijala, Belgrad’da açık ara en beğendiğimiz mekanlardan. Güzel yemek, kokteyl ve çok güzel kahveleri var. Ortamı da çok iyi. Listeye ilk alınacak mekanlardan.

Kafe Bar Pocerac, yine ortamı ve kahvesi çok güzel mekanlardan. Ayrıca çok güzel tatlıları var. Yine buraya benzer bir de Amelie Cafe var. Onun da ortamı çok tatlı.

Topolsko 18 kahve molası için çok iyi. Burada son Belgrad gezimizde iki kez yemek yedik ve ikisi de çok iyiydi.

Pastane olarak favorimiz Gvozden Pekara. Belgrad’ın en eski pastanelerinden birisi, özellikle kruvasanları efsane! Kruvasan demişken, Belgrad’a kadar gelmişken La Boulangerie Belgrade’a uğramadan olmaz, gluten krizi garanti. Son fırın önerimiz de Sarlo, ekmekleri muh-te-şem!

Biz yazın geliyoruz, dondurmacı önerin derseniz Crna Ovca‘yı kaydedebilirsiniz.

Cevabcici köfte için Sarajevski To Je To der ve susarız. Aşırı lokal, aşırı güzel bir yer. Kesinlikle denemeye değer. Öğle yemeği için bir diğer önerimiz Dokolica Bistro, amanın deyip susuyoruz! 🙂

Question Mark, 1800’lerden bu yana hizmet veren, yerel ve dünya mutfağından da lezzetlerin sunulduğu Belgrad’ın en eski restoranı. Adını, 19. yüzyılda mekan sahibinin bir isim seçememesi nedeniyle geçici olarak kapıya “?” işareti koymasıyla almış ve bu isim kalıcı olmuş. 🙂 Burada ćevapi, ajvar, ve sarma gibi yerel lezzetleri deneyebilir, mekanın nostaljik havasında keyifli bir akşam geçirebilirsiniz. Aynı zamanda Sırp kahvesi ve yerel içecekleri tadabilirsiniz. Biz burayı çok sevmiştik, ayrıca fiyatları da oldukça uygun.

Civdad Zapata, bir Meksika restoranı olduğu kadar, güney Amerika mutfağından da lezzetleri tatmak mümkün. Burada guacamole, burrito gibi klasiklerden, daha özgün ve dikkat çekici Meksika yemeklerine kadar çok fazla seçenek var. Hamburgerci derseniz en çok önerilen Angus Revolution!

Lovac Restaurant, özellikle Belgrad’a özgü et yemekleri bulabileceğiniz bir mekan. Lokal lezzetler için burayı kaydedebilirsiniz. Manufaktura, Kalamegdan’da bulunan bir köfteci, yalnız son yıllarda aşırı popüler oldu ve tıklım tıklım oluyor, onun yerine yukarıda saydığımız lokal yerlere giderseniz daha çok mutlu eder.

Dva Jelena, yeme-içme ve eğlence mekanlarıyla tanınan Skadarlija bölgesinin en ünlü restoranı. Özellikle atmosferi çok tatlı. Yemekler, müzikler, ortam – gerçekten 10 üzerinden 10!

Cantina de Frida, yine nehir kıyısında, canlı müzik de yapılan, Güney Afrika mutfağının seçkilerinden oluşan bir restoran.

Bir pup önerisi ile de listemizi noktalayalım: Pup Berliner en en sevdiğimiz!

Belgrad’da alışveriş

Belgrad’da alışverişin ilk adresi Knez Mihailova Caddesi. Şık butikler, dünya markalarının mağazaları, hediyelik eşya dükkanlarıyla alışveriş yapmak isteyen turistlerin tercihi ve Belgrad’ın gözde caddesi.

Yerel ürünleri tanımak ve organik gıdalar almak isterseniz, gitmeniz gereken yer Kalenic Pijaca Market. Ayrıca burada bulunan tezgahlarda yerel lezzetleri deneme fırsatı da buluyorsunuz. Bir bölümünde hediyelik eşya da satıyor.

Belgrad hatırası küçük hediyelik eşyalar almak isterseniz Kalamegdan Parkı’nda kurulan pazara da uğrayabilirsiniz.

Buradan yolunuz Makedonya taraflarına düşerse diye Üsküp ve Ohrid gezi rehberi yazımızı buraya bırakıyoruz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Close